Sztuczna inteligencja (AI) zmienia sposób tworzenia dzieł – od obrazów i muzyki po teksty literackie i oprogramowanie. Jednak twórczość AI wywołuje wiele pytań prawnych: kto jest właścicielem praw autorskich do utworu wygenerowanego przez AI? Czy AI może być uznana za autora? W tym artykule przyjrzymy się tej tematyce w kontekście obowiązujących przepisów prawa.
Czy AI może być autorem?
Zgodnie z polskim prawem autorskim oraz większością międzynarodowych regulacji, autorem dzieła może być wyłącznie osoba fizyczna. AI, jako system komputerowy, nie posiada podmiotowości prawnej ani cech, takich jak świadomość czy kreatywność, które są kluczowe dla uznania autorstwa.
Wnioski:
- AI nie może być autorem dzieła, ponieważ brakuje jej statusu osoby prawnej.
- Utwory generowane w pełni automatycznie przez AI mogą nie spełniać definicji „utworu” chronionego prawem autorskim, która wymaga wkładu człowieka.
Więcej na temat tego, jak prawo rozróżnia twórczość ludzką i sztucznej inteligencji, znajdziesz w artykule: Ochrona praw autorskich w branży kreatywnej – kluczowe wskazówki.
Kto ma prawa autorskie do dzieła stworzonego przez AI?
Prawa autorskie do dzieła generowanego przez AI mogą należeć do różnych podmiotów, w zależności od sytuacji:
1. Twórca algorytmu lub właściciel systemu AI
- Jeśli dzieło powstało w wyniku działania systemu AI, prawa autorskie mogą przysługiwać twórcy algorytmu lub właścicielowi systemu, zwłaszcza jeśli narzędzie zostało stworzone w ramach działalności gospodarczej.
- Przykład: Firma, która stworzyła oprogramowanie do generowania muzyki, może rościć sobie prawa do utworów stworzonych przez jej system.
2. Użytkownik systemu AI
W praktyce często to użytkownik, który zleca stworzenie dzieła za pomocą AI, może być uznany za właściciela praw, pod warunkiem że:
- Wniósł znaczący wkład kreatywny – np. precyzował komendy, wybierał parametry i dokonywał modyfikacji utworu.
- Dzieło jest wynikiem jego decyzji – AI pełni rolę narzędzia wspomagającego proces twórczy.
Przykład: Użytkownik narzędzia AI, takiego jak DALL-E, który precyzyjnie opisuje obraz do wygenerowania, może być uznany za autora tego dzieła.
Więcej na temat wpływu twórczości AI na prawo znajdziesz w artykule: Czy możesz używać cudzych materiałów w swojej twórczości? Zasady prawa cytatu.
3. Brak ochrony prawnoautorskiej
W sytuacji, gdy dzieło zostało stworzone w pełni automatycznie przez AI i nie było istotnego udziału człowieka, może nie być ono chronione prawem autorskim.
- Takie dzieło może trafić do domeny publicznej, co oznacza, że każdy może z niego korzystać.
- Brak ochrony może prowadzić do swobodnego komercyjnego wykorzystania przez osoby trzecie.
Przykłady regulacji międzynarodowych i praktyki
1. Stany Zjednoczone
Prawo autorskie w USA wymaga, aby utwór był „stworzeniem człowieka”. Urząd Praw Autorskich USA odrzucił wniosek o rejestrację zdjęcia wygenerowanego przez AI, wskazując na brak udziału człowieka w procesie twórczym.
2. Unia Europejska
Prawo autorskie w UE również zakłada, że dzieło musi być efektem pracy człowieka. Obecnie trwają jednak prace nad regulacjami dotyczącymi AI, które mogą w przyszłości uwzględniać nowe zasady dla utworów generowanych przez sztuczną inteligencję.
Kluczowe wyzwania prawne
1. Współautorstwo
Kiedy człowiek współpracuje z AI, pojawia się pytanie, czy można uznać go za współautora.
Przykład: Grafik używa AI do wygenerowania wstępnego projektu, który później modyfikuje – czy jego modyfikacje wystarczą, by uznać go za współautora?
2. Zarządzanie prawami
Firmy korzystające z AI powinny jasno określać, kto jest właścicielem praw do dzieł generowanych przez AI, np. w umowach z pracownikami lub klientami.
3. Brak ochrony dzieł generowanych przez AI
Jeśli utwory AI nie są chronione prawem autorskim, może to prowadzić do ich swobodnego komercyjnego wykorzystania, nawet bez zgody osoby, która użyła narzędzia AI.
Najczęściej zadawane pytania o prawa autorskie AI
1. Czy AI może być właścicielem praw autorskich?
Nie. AI nie posiada podmiotowości prawnej, dlatego prawa autorskie mogą przysługiwać wyłącznie osobom fizycznym lub prawnym (np. użytkownikowi lub twórcy algorytmu).
2. Czy mogę używać dzieł stworzonych przez AI bez ograniczeń?
To zależy. Jeśli dzieło nie jest chronione prawami autorskimi (np. brak udziału człowieka), może znajdować się w domenie publicznej.
3. Jak zabezpieczyć swoje prawa do dzieł stworzonych przy użyciu AI?
- Zapisz swój wkład kreatywny w procesie tworzenia (np. instrukcje dla AI).
- Sprawdź regulamin narzędzia AI, z którego korzystasz – czy pozwala na komercyjne wykorzystanie dzieł?
- Jeśli tworzysz dzieła w ramach pracy, jasno określ w umowie zasady dotyczące praw autorskich.
Jak kancelaria Piotra Kaczmarka może Ci pomóc?
Kancelaria Piotra Kaczmarka oferuje kompleksową pomoc prawną w zakresie twórczości AI, w tym:
- Analizę prawną dzieł generowanych przez AI – ocena, czy dzieło jest chronione prawem autorskim.
- Doradztwo dotyczące regulaminów narzędzi AI – pomoc w interpretacji warunków użytkowania.
- Sporządzanie umów – ochrona praw autorskich w umowach dotyczących dzieł stworzonych przy pomocy AI.
Podsumowanie - Twórczość AI a prawa autorskie – komu przysługują prawa
Twórczość generowana przez AI budzi wiele pytań związanych z prawami autorskimi. Obowiązujące przepisy przyznają prawa wyłącznie osobom fizycznym, co wyklucza AI jako autora. Aby skutecznie zabezpieczyć swoje prawa w procesie tworzenia z użyciem AI, warto skonsultować się z prawnikiem.
Skontaktuj się z kancelarią Piotra Kaczmarka, aby uzyskać profesjonalne wsparcie prawne i chronić swoją twórczość w dobie sztucznej inteligencji.
